Cukrzyca beztrzustkowa

Chirurgiczne usunięcie trzustki stanowi najdawniejszy sposób wywołania cukrzycy doświadczalnej. Zabieg ten, wykonany najpierw u psa, był następnie przeprowadzany u innych gatunków zwierząt. Ciężka, wymagająca insuliny i cechująca się chwiejnym przebiegiem i skłonnością do kwasicy ketonowej, cukrzyca występuje u psa, kota, małpy i szczura. U gadów i ptaków, u których komórki B są skupione w „jasnych” wyspach, zaś komórki A w oddzielnych „ciemnych” wyspach, i których trzustka zawiera 10 razy więcej glukagonu niż trzustka ssaków, usunięcie tego narządu wywołuje hipoglikemię. Ponieważ u małych gryzoni pankreatektomia nastręcza trudności techniczne, zabieg ten wykonuje się obecnie w celu wywołania cukrzycy doświadczalnej u psów i kotów. Niezbędne jest usunięcie co najmniej 80—90% gruczołu, aby u tych zwierząt wystąpiły objawy cukrzycy. Przydatność badawcza cukrzycy beztrzustkowej jako modelu cukrzycy doświadczalnej jest ograniczona z uwagi na usunięcie w tym zabiegu wszystkich elementów komórkowych wysp trzustkowych, wyłączenie czynności zewnątrz wydzielniczej trzustki i występowanie stłuszczenia wątroby. Jeżeli jednak zwierzętom tym zapewni się staranną opiekę (regularne wstrzykiwanie właściwych dawek insuliny, właściwy skład diety i podaż dostatecznej ilości preparatów trzustki i substancji lipotropowych), zwierzęta beztrzustkowe przeżywają wiele lat.