Umieralność z powodu cukrzycy w Polsce

W 1982 roku cukrzycę wymieniono jako główną przyczynę 4457 zgonów, przy czym była ona dwa razy częściej powodem śmierci wśród lud¬ności miejskiej aniżeli wśród mieszkańców wsi (odpowiednie współczynniki umieralności wynosiły 15 i 8 na 100 tys. ludności). W porównaniu z rokiem 1970 liczba zgonów wskutek cukrzycy uznanej za główną przyczynę śmierci wzrosła o 50% (tab. 6). Jeżeli ująć w jedną grupę choroby serca i naczyń, sta¬wia to cukrzycę na 6 miejscu wśród głównych przyczyn zgonów w Polsce (Rocznik Statystyczny GUS 1982).
Dokładniejsza analiza umieralności z powodu cukrzycy w zależności od wie¬ku i płci dostarcza informacji, które stanowią istotne uzupełnienie znajomości obrazu epidemiologicznego tej choroby w naszym kraju. W 1982 r. średni współczynnik umieralności z powodu cukrzycy wynosił w Polsce 12 na 100 tys. ludności, jednak w grupie wieku powyżej 65 r.ż. był on 6-krotnie, zaś powyżej 75 r.ż. 8-krotnie wyższy. Tę zależność od wieku jeszcze lepiej obrazuje współczynnik struktury zgonów z powodu cukrzycy. Zwiększa się on w miarę starzenia, osiągając najwyższą wartość w grupach wiekowych pomiędzy 55 a 74 r.ż., po czym zmniejsza się, ujawnia więc te same tendencje, jakie stwierdzono w szacunkowych badaniach zapadalności na cukrzycę (p. ryc. 3): Wyraźnie też jest większy udział zgonów z powodu cukrzycy w strukturze ogólnej zgonów wśród kobiet, co jest wykładnikiem częstszego występowania u nich cukrzycy.
Badania dotyczące przyczyn zgonów wśród chorych na cukrzycę w Polsce były prowadzone w ostatnich latach w Warszawie i Łodzi. W Warszawie doko¬nano retrospektywnej, a następnie prospektywnej analizy zgonów w popula¬cji chorych na cukrzycę rozpoznaną pomiędzy 30 a 68 r.ż., pozostających od 1974 r. pod stałym nadzorem medycznym w ramach programu „Losy chorych
na cukrzycę”. W Łodzi obliczenia oparto na badaniach pośmiertnych, wykonanych w latach 1965—1969 oraz 1970—1974 [41, 55]. Jak wynika z tych badań, także w Polsce choroby serca i naczyń stanowią główną przyczynę śmierci wśród chorych na cukrzycę (tab. 8). Nieco niższe — w porównaniu z danymi ze Stanów Zjednoczonych A.P. oraz z NRD — wskaźniki umieralności z powodu tej grupy chorób należy tłumaczyć tym, że w Polsce mniejszy jest odsetek zgonów z powodu chorób sercowo-naczyniowych także w populacji ogólnej. W każdym razie zarówno z retrospektywnych, jak i prospektywnych badań warszawskich wynika, że umieralność z powodu chorób serca jest od 1,5 do 2 razy większa, zaś z powodu choroby naczyniowej mózgu od 1,5 do 3 razy większa aniżeli wśród ogółu mieszkańców Warszawy [28, 32]. Z badań prospektywnych wynika także, że umieralność z powodu chorób nerek jest od 9 (kobiety) do 14 (mężczyźni) razy, średnio 12 razy większa aniżeli w ogólnej populacji Warszawy (tab. 9).
Duży odsetek zgonów z powodu zakażeń, jaki stwierdzono w badaniach prze-prowadzonych na terenie Łodzi, jest prawdopodobnie rezultatem selekcji. Obserwacja ta zasługuje jednak na uwagę, ponieważ dowodzi, że spośród chorych na cukrzycę, którzy zmarli w szpitalu i byli poddani badaniu pośmiertnemu, znaczna część zmarła z powodu zakażeń — przede wszystkim zakażeń nerek i dróg moczowych, nieswoistych zakażeń dróg oddechowych, gruźlicy oraz zapalenia pęcherzyka i dróg żółciowych. Równie ważne jest stwierdzenie zarówno w badaniach warszawskich, jak i łódzkich znacznego odsetka zgonów wśród chorych na cukrzycę z powodu marskości wątroby. Te wyniki badań są zgodne ze spostrzeżeniami klinicznymi, które dowodzą dużej zapadalności na wirusowe zapalenie wątroby oraz częstego występowania antygenemii HBs wśród chorych na cukrzycę, zwłaszcza leczonych insuliną.
Śpiączka cukrzycowa jest w Polsce przyczyną niewielkiego odsetka zgonów, jest on jednak większy aniżeli w innych krajach o zbliżonym poziomie rozwoju. W rozważaniu tej przyczyny śmierci wśród chorych na cukrzycę należy obecnie uwzględniać kliniczne zróżnicowanie obrazu śpiączki cukrzycowej. Badania zgonów chorych na cukrzycę w wybranych szpitalach warszawskich w latach 1972-1974 wykazały, że co prawda kwasicza śpiączka ketonowa była przyczyną śmierci tylko niespełna 1% wszystkich zmarłych chorych na cu¬krzycę, równocześnie jednak ujawniły większe odsetki zgonów z powodu śpiączki osmotycznej (hipermolalnej) i kwasiczej śpiączki mleczanowej, tak że łączna liczba zgonów z powodu śpiączek cukrzycowych osiągnęła 5,6%. Co więcej, wszystkie śpiączki cukrzycowe zakończone zgonem, zarejestrowane w tym badaniu, dotyczyły osób powyżej 55 r.ż.